Pitanje troškova premije osiguranja kredita kod Nacionalne korporacije za osiguranje stambenih kredita (u daljem tekstu: NKOSK) aktuelizovano je uporedo sa pitanjem dopuštenosti naplate troškova obrade kreditnog zahteva i sličnih troškova koji se nezakonito naplaćuju građanima.

Suprotno navedenim troškovima koje banke neosnovano naplaćuju svojim klijentima prilikom zaključenja ugovora o kreditu (više o tome možete pročitati u rubrici „Vesti“ na našem portalu), trošak premije osiguranja kredita kod NKOSK-a koji banke prebacuju na svoje klijente, ima drugačiju prirodu ali i zakonsko utemljenje.

Zaključivanje ugovora o stambenom kreditu najčešće podrazumeva plasman većih novčanih iznosa klijentima u dužem vremenskom periodu što proporcionalno uvećava i rizik banke da kredit ne bude vraćen u delu ili u celosti. Pored ostalog ovaj rizik se javlja usled učestalih oscilacija na tržištu rada (otkaz ugovora o radu, premeštaj na drugo radno mesto uz smanjenje zarade), fluktuacija kursa valute u kojoj je kredit indeksiran, smanjenja realne kupovne moći i sl.

Redukciju rizika banka vrši odgovarajućim sredstvima obezbeđenja kredita, najčešće garantnim depozitom, hipotekom, menicom i administrativnim zabranama. Međutim, realizaciju sredstava obezbeđenja neretko prate dugotrajne procedure pred državnim organima što uzrokuje smanjenje likvidnosti banaka. Jedan od načina da banka relativno brzo povrati plasman u slučaju insolventnosti svog dužnika iz ugovora o kreditu jeste i naplata iz osiguranja.

Banke kao tržišni subjekti imaju pravo da slobodno i u granicama zakona uređuju svoju poslovnu politiku i privuku klijente povoljnijom kamatom ukoliko su njihovi krediti osigurani ili da ne umanje kamatu i ostvare veći profit, odnosno da traže veći lli manji broj sredstava obezbeđenja kredita i nude povoljnije ili nepovoljnije uslove vraćanja. Sa druge strane, banka ima obavezu da obavesti klijenta na jasan i pogodan način o svim uslovima i troškovima kredita, a klijent može da odabere sa kojom bankom i pod kojim uslovima će zaključiti ugovor.

Pojedine banke nude modalite kreditnog aranžmana sa umanjenom kamatom uz osiguranje kod NKOSK-a, dok druge ne nude umanjenje kamate a troškove premije osiguranja u oba slučaja prebacuju na svoje klijente.

Ako se imaju u vidu odredbe člana 453. Zakona o obligacionim odnosima RS koje regulišu tzv. preuzimanje ispunjenja, može se zaključiti da je postupanje banaka u navedenim situacijama dopušteno. Međutim, sudovi u Republici Srbiji zauzeli su suprotna stanovišta o navedenim pitanjima, odnosno jedni usvajaju tužbene zahteve kojima klijenti banaka traže povraćaj novca plaćenog na ime premije osiguranja kredita, dok drugi takve zahteve odbijaju.

Ugovor o osiguranju kredita banke najčešće zaključuju u svoje ime i iste se javljaju kao korisnici osiguranja ukoliko se dogodi osigurani slučaj (ukoliko kredit ne bude vraćen). Međutim, trošak premije osiguranja banka prebacuje na svoje klijente  ugovorom o preuzimanju ispunjenja koji je sadržan u samom ugovoru o kreditu.

Pomenutim ugovorom klijenti se obavezuju prema banci da će ispuniti njenu obavezu prema osiguravajućem društvu i platiti premiju osiguranja. Klijenti nisu u pravnom odnosu sa osiguravajućim društvom već sa bankom i obavezuju se prema njoj, dok banka ostaje dužnik prema osiguravajućem društvu. Drugim rečima, osiguravajuće društvo može tražiti plaćanje premije jedino od banke ali nikako od njenog klijenta sa kojim nije u bilo kakvom poslovnom odnosu. Sa druge strane, banka može tražiti od klijenta da njoj plati iznos premije osiguranja, koji ona zatim plaća osiguravajućem društvu.

Isti pravni mehanizam primenjuje se i u slučaju drugih troškova koji nastanu za banku prema trećim licima, ali ponavljamo da oni moraju biti precizno određeni i neophodni u cilju realizacije ugovora.

Naše stanoviše o navedenim pitanjima odnosi se uopšteno na troškove premije osiguranja kredita i slične troškove u vezi ugovora o kreditu ali svaku situaciju i ugovor treba posebno analizirati i utvrditi da li su pojedine ugovorne odredbe nezakonite. U tom smislu, napominjemo da pre donošenja odluke o pokretanju  parnice protiv banaka, treba potražiti savet advokata i izbegavati obraćanje raznim udruženjima potrošača, koja najčešće postupaju po automatizmu, ne ukazujući građanima da mogu snositi troškove negativnog okončanja sudskog postupka.

Advokat Zoran D. Galić